Làm sao để chúng ta chung sống hòa bình với những cỗ máy thông minh mà không bị chúng "dắt mũi"? Hãy cùng khám phá nhé!

1. AI: Người bạn thân thiện hay… kẻ phá làng phá xóm?

AI ngày nay đúng là "xịn sò": từ việc gợi ý bài hát trên Spotify, hỗ trợ bác sĩ chẩn đoán bệnh, đến việc viết code nhanh như chớp. Nhưng như người ta thường nói: "Sức mạnh lớn đi kèm với trách nhiệm lớn."

Vấn đề là: AI không có trái tim, chẳng biết vui buồn, và nếu không được "dạy dỗ" tử tế, nó có thể gây ra những rắc rối to đùng! AI có thể gây hậu quả lớn nếu không được kiểm soát, như làm lan truyền tin giả hoặc xâm phạm đời tư của bạn.

Ví dụ "đắng lòng": Mạng xã hội gợi ý "nội dung độc" vì bạn lỡ… tò mò

Bạn từng bấm xem một clip "giật gân" chỉ vì tò mò. Từ đó, thuật toán AI của mạng xã hội nghĩ bạn "khoái mấy thứ đó". Thế là news feed của bạn toàn những nội dung toxic, bịa đặt, hoặc tiêu cực.

AI không hiểu lý do bạn xem – nó chỉ phục vụ bạn những gì khiến bạn dừng lại lâu nhất, bất chấp đúng hay sai!

2. Những vấn đề đạo đức "đau đầu" của AI

AI không chỉ thông minh mà còn rất… tinh ranh. Dưới đây là những thách thức đạo đức mà chúng ta cần lưu tâm:

2.1. Phân biệt đối xử

AI có thể vô tình "kỳ thị" dựa trên giới tính, màu da, địa lý, chỉ vì dữ liệu nó học bị lệch. Ví dụ, Amazon từng phải hủy bỏ một hệ thống tuyển dụng dùng AI vì nó ưu tiên hồ sơ nam giới hơn nữ, do dữ liệu huấn luyện phản ánh "định kiến giới" từ quá khứ. Do đó, nếu không kiểm soát kỹ, AI sẽ tiếp tục nhân rộng các định kiến xã hội.

2.2. Xâm phạm quyền riêng tư

Bạn thấy những quảng cáo "đọc vị" đúng tâm trạng mình? Không phải phép thuật đâu – AI đang theo dõi bạn từng cú click chuột, từng thao tác gõ phím, chạm màn hình… Rùng mình chưa?

Câu hỏi để suy ngẫm: Lần tới khi thấy quảng cáo "quá đúng tâm trạng", bạn hãy tự hỏi: "Sao nó biết mình thích cái này? Mình có đang bị theo dõi không?" Rồi thử thay đổi thói quen lướt web xem quảng cáo có khác đi không nhé!

2.3. Trách nhiệm pháp lý

Nếu một chiếc xe tự lái gây tai nạn, ai phải chịu trách nhiệm? Tài xế? Nhà sản xuất? Hay chính AI? Câu hỏi làm đau đầu từ luật sư đến kỹ sư.

2.4. Deepfake và tin giả

Bạn nhận được cuộc gọi video nhờ chuyển tiền gấp từ… anh họ đang du học. Gương mặt quen thuộc, giọng nói giống y như thật nên bạn không nghi ngờ chuyển tiền ngay?

Hoặc một ngày đẹp trời, bạn vô tình phát hiện mình trở thành gương mặt đại diện… cho một sản phẩm dỏm.

Tất cả những tình huống này đều là hậu quả của công nghệ deepfake – công nghệ giả mạo hình ảnh và giọng nói cực kỳ tinh vi, khiến bạn khó phân biệt thật giả.

3. Làm sao để AI có… đạo đức?

Chúng ta hoàn toàn không bất lực trước trí tuệ nhân tạo. Có nhiều cách để định hướng AI phát triển an toàn và có trách nhiệm:

3.1. Dữ liệu sạch

Dữ liệu huấn luyện cần được chọn lọc kỹ càng, loại bỏ định kiến. Nếu chỉ cho AI học từ hồ sơ của nam giới, đừng trách nó thiên vị khi ra quyết định.

3.2. Minh bạch là chìa khóa

Các công ty phát triển AI cần công khai cách hệ thống hoạt động. Người dùng có quyền biết mình đang tương tác với "ai" (hoặc "cái gì").

Thử thách 5 phút: Mở một ứng dụng AI bạn hay dùng (như trợ lý ảo, mạng xã hội, hoặc app gợi ý nhạc…). Kiểm tra xem bạn có thể tìm thấy thông tin về cách AI hoạt động không (thường ở phần "Giới thiệu" hoặc "Chính sách"). Nếu không thấy, bạn làm sao để yêu cầu nhà cung cấp dịch vụ chia sẻ thông tin này?

3.3. Cơ sở pháp lý rõ ràng

Cần có hành lang pháp lý cụ thể về AI: từ quyền riêng tư, trách nhiệm pháp lý đến giới hạn sử dụng, để AI không thể "thích làm gì thì làm".

3.4. Nâng cao nhận thức

Việc nâng cao hiểu biết của cộng đồng về trí tuệ nhân tạo là yếu tố then chốt để sử dụng công nghệ một cách an toàn và hiệu quả. Người dùng cần thường xuyên tự đặt ra những câu hỏi trước khi tiếp cận và khai thác AI, chẳng hạn:

• "Ứng dụng này đáng tin cậy không?"
• "Thông tin do AI cung cấp đã chính xác chưa? (cần kiểm chứng)"
• "Dữ liệu của mình đang bị dùng vào việc gì?"
• "Mình có nên cung cấp thông tin cá nhân này không?"

3.5. Vai trò của giáo dục và cộng đồng
Nhà trường có thể đưa kiến thức cơ bản về AI vào chương trình học phổ thông – giúp học sinh không chỉ biết cách sử dụng công nghệ, mà còn hiểu về đạo đức số và quyền riêng tư. Đồng thời, triển khai phong trào "Bình dân học vụ số" rộng rãi để mọi người – từ bác lái xe, tiểu thương đến học sinh… đều có cơ hội tiếp cận, tìm hiểu về AI một cách đúng đắn và thực tế.

4. Kết luận: Hãy làm chủ AI, đừng để AI làm chủ bạn!

AI là một công cụ tuyệt vời, nhưng cũng giống như một chiếc xe mạnh mẽ: nếu biết cách điều khiển, bạn sẽ đi rất xa; nếu bất cẩn, hậu quả có thể khó lường. Chúng ta cần "cầm lái" AI với sự hiểu biết, trách nhiệm và tỉnh táo – để AI trở thành người bạn đồng hành an toàn, không phải mối đe dọa tiềm tàng

Hãy luôn tỉnh táo, cập nhật kiến thức và ứng dụng AI một cách thông minh để cùng xây dựng một tương lai an toàn, bền vững.

Chào mừng 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công (19/8/1945-19/8/2025)

và Quốc khánh nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam (02/9/1945-02/9/2025)

UBND thành phố Hà Nội vừa chính thức ra mắt nền tảng số "A80 Tự hào Việt Nam", bao gồm Cổng thông tin điện tử tại địa chỉ https://a80.hanoi.gov.vn và ứng dụng di động "A80 Tự hào Việt Nam" để phục vụ Nhân dân cả nước. Nền tảng số "A80 Tự hào Việt Nam" sẽ cập nhật nhanh nhất các thông tin chỉ dẫn, hướng dẫn, quy định tham gia các chuỗi hoạt động kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 2/9 được tổ chức trên địa bàn Thành phố. Trân trọng kính mời Quý vị truy cập website hoặc tải ứng dụng trên điện thoại di động để cập nhật các thông tin mới nhất về sự kiện.

PHÒNG VĂN HOÁ - XÃ HỘI